Actieve bestuursrechter

3 minuten mr. Jeroen Kaspers bestuursrecht voor ondernemers 17 december 2012 2024

Sinds 2012 bestaat de nieuwe zaaksbehandeling bij de bestuursrechter. Het doel is om een informelere en een definitievere geschilbeslechting te bieden. Sindsdien wordt er echt gekeken naar het achterliggende conflict waardoor partijen zich daadwerkelijk gehoord voelen. Deze actieve opstelling van de bestuursrechter zorgt er voor dat er meer ruimte komt voor het echte conflict en minder gekeken wordt naar het juridische geschil.

Voor beide partijen (zowel bestuursorgaan als belanghebbende) vergt deze nieuwe zaaksbehandeling bij de bestuursrechter een betere voorbereiding. De ervaring leert dat de bestuursrechter snel zal aansturen op een schikking of mediation. Partijen zullen het dan ook duidelijk moeten aangeven indien deze alternatieve oplossingen niet gewenst zijn en waarom een uitspraak de voorkeur heeft.

Naast een grotere ruimte voor alternatieve geschilbeslechting dient de rechter actief te onderzoeken of een gebrekkig besluit kan worden gepasseerd (6:22 Awb). De rechter kan een gebrekkig besluit enkel passeren indien de rechter is gebleken dat de belanghebbende door dit gebrek niet is benadeeld. Naast het passeren van het gebrek kan de rechter het door het bestuur genomen besluit vernietigen maar de rechtsgevolgen in stand laten. Hiermee kan de rechter de gevolgen van de vernietiging verzachten, bijvoorbeeld indien de eiser niets opschiet met een vernietiging.

De rechter kan ook zelf in de zaak voorzien. Deze mogelijkheid (8:72 lid 4 Awb) is gecreëerd vanuit de gedachte dat een procedure niet langer moet duren dan strikt noodzakelijk is. Het bijzondere van zelf in de zaak voorzien is dat de rechter kijkt naar de op dat moment geldende feiten en omstandigheden. Normaals kijkt de rechter enkel en alleen naar de feiten en omstandigheden zodat die golden ten tijde van het door het bestuursorgaan genomen besluit.

Wanneer de hiervoor genoemde mogelijkheden niet mogelijk zijn heeft de rechter als laatste de mogelijkheid van de bestuurlijke lus. Hierbij bespreekt de rechter de gebreken van het bestreden besluit (dit is de genomen beslissing waarmee de belanghebbende het niet eens is) en vraagt op welke wijze het bestuursorgaan deze gebreken denkt te herstellen. De bestuursrechter kiest logischerwijs alleen voor de bestuurlijke lus indien het gebrek herstelbaar is en andere mogelijkheden van finale geschilbeslechting (bijvoorbeeld schikking en mediation) niet mogelijk zijn. Voorbeelden van herstelbare gebreken zijn onder andere niet vragen van verplicht advies; het ontbreken of onvolledig zijn van een onderzoek; motiverings- en/of zorgvuldigheidsgebreken of de onbevoegdheid van de besluitnemer.

In latere columns zal ik de bovengenoemde mogelijkheden van de actieve bestuursrechter nader bespreken.