Concurrentiebeding in 2015

3 minuten mr. Mariëlle Ducaat arbeidsrecht voor werkgevers 29 januari 2015 2024

Het is (inmiddels) een feit: het ongelimiteerde gebruik van concurrentiebedingen in arbeidsovereenkomsten is sinds 1 januari 2015 niet meer mogelijk. Waar vroeger iedere arbeidsovereenkomst toch tenminste één alinea (maar vaak meer) weidde aan stringente concurrentiebedingen met forse boetes, is het sinds korte tijd oppassen geblazen met dit soort bedingen. Hoe zat het ook alweer? In welke gevallen is het nog wel mogelijk om een concurrentiebeding overeen te komen of is het helemaal uitgesloten? Hieronder volgt nog even een korte opfriscursus.

Juridisch kader

Artikel 7:653 lid 2 van het BW bepaalt dat het uitgangspunt is dat een concurrentiebeding in een tijdelijk contract nietig is. De gedachte achter deze nieuwe bepaling is dat het de arbeidsmobiliteit van werknemers niet ten goede komt wanneer zij worden beperkt in hun bewegingsvrijheid op de arbeidsmartk vanwege een concurrentiebeding. Met name de flexwerkers die toch al vaak van baan naar baan hoppen werden (te) vaak ernstig belemmerd door dit soort concurrentiebedingen terwijl juist deze flexwerkers behoefte hadden aan het snel vinden van een nieuwe baan.

Uitzondering: zwaarwichtig bedrijfs- of dienstbelang

Kan een tijdelijke arbeidsovereenkomst dan nooit meer een concurrentiebeding bevatten? Nee, dat is niet het geval. De wetgever heeft namelijk ook voorzien in een uitzondering op de hoofdregel en die bepaalt dat een concurrentiebeding in een tijdelijk contract opgenomen mag worden indien daarvoor een zwaarwichtig bedrijfs- of dienstbelang bestaat. Dit belang moet door de werkgever goed onderbouwd en gemotiveerd kunnen worden en deze motivatie moet als onderdeel van het beding of als bijlage bij het concurrentiebeding worden opgesteld en ondertekend door de werknemer. Het opstellen van de motivering dient gelijktijdig met het aangaan van het beding plaats te vinden. Er kan dus niet eerst een arbeidsovereenkomst worden afgesloten waarin een concurrentiebeding staat opgenomen en waarbij wordt toegezegd dat de motivering later nog wel volgt.

Rechterlijke (dubbele) toets

Als een werkgever besluit om in zijn tijdelijke arbeidsovereenkomsten tóch concurrentiebedingen op te nemen en een werknemer onderwerpt dit concurrentiebeding aan een rechterlijke toets, dan zal de rechter als volgt te werk gaan. Allereerst beoordeelt de rechter of de motivering voldoende dragend is. Wordt dus voldoende gemotiveerd wáárom de werkgever een (cruciaal) belang heeft bij het concurrentiebeding. Indien dit niet het geval is zal het beding vernietigt worden. Vervolgens toetst de rechter of de werknemer onbillijk wordt benadeeld. Ook deze tweede toets kan tot vernietiging leiden. Behalve het feit dat de verwachting is dat rechters de concurrentiebedingen zeer streng zullen toetsen is ook nog van belang dat er een ''dubbele toets'' plaatsvindt. Dat wil zeggen dat rechters zowel de situatie bij aanvang van de arbeidsovereenkomst als de situatie bij het einde van de arbeidsovereenkomst onder de loep nemen. Het kan dus voorkomen dat een rechter het aannemelijk acht dat een werkgever weliswaar aan het begin van de arbeidsovereenkomst een (zwaarwegend) bedrijfsbelang had om het concurrentiebeding in de tijdelijke overeenkomst op te nemen, maar dat de rechter vindt dat dit bij het einde van de arbeidsovereenkomst niet meer het geval is. Ook dan volgt vernietiging van het concurrentiebeding.

Conclusie

De wetgever heeft een duidelijke keuze gemaakt om (gedeeltelijk) te breken met concurrentiebedingen in tijdelijke arbeidsovereenkomsten. Hoewel de deur op een klein kiertje wordt gezet om uitzonderingen op de hoofdregel te maken moet dit beslist als muizenkiertje worden gezien. Termen als ''zwaarwichtige bedrijfsbelangen'' worden door rechters veelal niet lichtzinnig genomen. Te verwachten valt dan ook dat de uitzondering écht bedoeld is voor de topfuncties waar precaire zaken tot de dagelijkse kost behoren. Met een concurrentiebeding in tijdelijke contracten voor een simpele functie als salesmanager zal een rechter mijns inziens dan ook gauw korte metten maken. Zelfs als de werkgever zich de moeite heeft getoond om er een mooie motivatie bij te verzinnen.